Công tác Tuyên giáoTin tức

Chiến thắng Ấp Bắc – Bước ngoặt lịch sử trong cuộc chiến chống Mỹ cứu nước

danguy

Chiến thắng Ấp Bắc
Bước ngoặt lịch sử trong cuộc chiến chống Mỹ cứu nước

Vào ngày 02-01-1963, tại Ấp Bắc thuộc xã Tân Phú, huyện Cai Lậy, tỉnh Mỹ Tho (nay là tỉnh Tiền Giang), đã xảy ra trận đánh quan trọng nhất ở miền Nam kể từ Hiệp định Genève. Đây cũng là chiến thắng đầu tiên của quân vũ trang Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đối với quân chính quy của Quân lực Việt Nam Cộng hoà được cố vấn Mỹ chỉ huy. Trận đánh này báo hiệu sự thất bại của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” mà Mỹ áp dụng trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam.

“Chiến tranh đặc biệt” là một trong ba chiến lược được thủ tướng John F. Kennedy đề ra. Sau khi nhậm chức vào ngày 20-01-1961, Kennedy chuyển sang chiến lược “Phản ứng linh hoạt” và ba loại hình chiến tranh, bao gồm “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ” và “Chiến tranh tổng lực”. Chiến tranh đặc biệt là một loại chiến tranh đặc thù của chủ nghĩa thực dân mới, mục đích của nó là chống lại cuộc chiến giải phóng, du kích [1]. Nó bao gồm các hoạt động quân sự, chính trị, kinh tế và tâm lý được phối hợp đầy đủ. Với chiến lược này, Mỹ không chỉ muốn đàn áp và diệt vong lực lượng cách mạng, áp đặt chủ nghĩa thực dân mới vào miền Nam, tiến công và xâm lược miền Bắc, mà còn lên kế hoạch dùng miền Nam như một nơi thử nghiệm để đàn áp các phong trào giải phóng dân tộc trên toàn cầu .

Chính phủ Hoa Kỳ đã đưa ra Kế hoạch Staley – Taylor để thực hiện chiến lược này và thống nhất miền Nam trong vòng 18 tháng [2]. Kế hoạch này tập trung vào việc tăng cường xây dựng lực lượng quân đội ngụy, được chỉ huy bởi cố vấn quân sự Hoa Kỳ, với sự hỗ trợ của một số đơn vị quân đội Hoa Kỳ. Chiến lược của họ là sử dụng chiến thuật cơ động bằng trực thăng và xe thiết giáp (gọi là chiến thuật trực thăng vận và thiết xa vận) để nhanh chóng đánh bại lực lượng vũ trang của phong trào cách mạng. Theo Thượng tướng Trần Văn Trà, chiến thuật này rất nguy hiểm bởi với trực thăng, quân đội ngụy có thể tấn công bất cứ vùng rừng núi hoặc bãi lầy nào trong vòng vài giờ một cách bất ngờ. Với trực thăng vũ trang, Hoa Kỳ có thể sử dụng súng liên thanh và hỏa tiễn để tấn công và hỗ trợ quân đội ngụy từ trên cao, không quan tâm đến địa hình hoặc thời tiết. Xe thiết giáp M.113 cũng là một phương tiện quan trọng trong chiến thuật này, được trang bị bởi vỏ thép chống đạn và có khả năng di chuyển trên mọi địa hình. Trong khi đó, quân giải phóng và du kích chỉ được trang bị những súng bộ binh nhẹ và chưa có kinh nghiệm để đối phó với những chiến thuật mới của đối thủ.

Đứng trước chiến lược mới của đế quốc Mỹ, Bộ Chính trị đã ra chỉ thị và Nghị quyết trong tháng 1-1961 và tháng 2-1962, nêu rõ nhiệm vụ cách mạng miền Nam. Cách mạng miền Nam sẽ bắt đầu bằng các cuộc khởi nghĩa từng phần và phát triển lên thành cuộc chiến tranh cách mạng trên quy mô toàn miền [1].

Theo quan điểm của Đảng, trong quá trình tiến hành chiến tranh cách mạng, các cuộc khởi nghĩa từng phần vẫn tiếp diễn và đấu tranh chính trị được duy trì và đẩy mạnh. Đồng thời, đấu tranh quân sự sẽ được phát triển lên một bước mới, ngang tầm với đấu tranh chính trị. Đảng chủ trương giữ vững và phát triển thế chiến lược tiến công. Kết hợp chặt chẽ hại lực lượng chính trị và vũ trang, đánh địch bằng ba mũi giáp công (quân sự, chính trị và binh vận), trên cả ba vùng chiến lược (rừng núi, nông thôn đồng bằng và đô thị). Mũi nhọn đấu tranh tập trung vào nhiệm vụ chống càn quét và phá kế hoạch lập ấp chiến lược, đẩy lùi và đánh bại chính sách bình định, giành dân của địch.

Có được sự chỉ đạo đúng đắn của Ban Thường vụ Trung ương Cục, quân giải phóng miền Nam đã đánh bại nhiều cuộc càn quét của địch và đạt được nhiều chiến thắng lớn, trong đó có chiến thắng Ấp Bắc ở xã Tân Phú, huyện Cai Lậy, tỉnh Mỹ Tho (nay là tỉnh Tiền Giang).

Bắt đầu từ ngày 01-01-1963, các lực lượng quân đội tập hợp tại Ấp Bắc để chuẩn bị tấn công ấp chiến lược Giồng Dứa (thuộc xã Long Định, huyện Châu Thành)[2]. Khoảng 5 giờ 30 phút sáng ngày 2-1-1963, trên vùng trời của Ấp Bắc xuất hiện máy bay trinh sát L19 từ sân bay Thân Cửu Nghĩa. Máy bay trinh sát đảo nhiều vòng trên không nhằm thám sát tình hình quân ta. Sau đó, 15 máy bay trực thăng được hộ tống bởi máy bay trinh sát và hai máy bay khu trục xuất hiện và tiến hành đổ quân xuống khu vực. Tại khoảng đồng trống Bà Kỳ và kinh Đào, thuộc ấp Mỹ Thành, xã Phước Mỹ, quan địch đã đổ bộ hơn 1 đại dội bộ binh thuộc tiểu đoàn 2, trung đoàn 11, sư đoàn 7. Từ phía lộ đất Dưỡng Điềm, một cánh quân địch chia nhau toả xuống phía Đông rạch Ắp Bắc kéo vào xóm chùa thầy Lơ, một cánh khác kéo vào theo hướng Tây rạch Ấp Bắc tới xóm Hàng Xào và chia làm 4 tuyến tiếp cận xóm Hội Đồng Vàng. Song song với các bước tiến công chiến lược đó, quân địch đã tiếp tục dùng máy bay đổ thêm hơn 1 đại đội ngay tại vị trí trước đó. Như vậy, tổng quân số của địch lức này đã lên tới 3 đại đội (cùng thuộc tiểu đoàn 2 trung đoàn 11 sư đoàn 7) [3].

Bác Hồ xem sơ đồ chiến lệ trận Ấp Bắc [5]

Trước đội hình của quân địch bày ra, về phía quân ta chỉ có trung đội 3, đại đội 1, tiểu đoàn 261 gồm 15 đồng chí du kích xã và một số thanh niên. Tuy nhiên, trung đội địa phương quân huyện Châu Thành đã rút vào kịp thời và bố trí tiếp giáp để cùng chiến đấu.

Trận chiến Ấp Bắc kéo dài suốt 14 tiếng đồng hồ (từ 6 giờ sáng đến 8 giờ tối) ngày 2-1-1963. Trong trận chiến này ta đã chủ động mở 5 đợt tiến công: Đánh bộ binh, đánh máy bay trực thăng, đánh bộ binh ở ấp Tân Thới, đánh xe lội nước tại Ấp Bắc, và đánh quân nhảy dù ở ấp Tân Thới.

Chiến thuật “Trực thăng vận” của Mỹ [3]

Về mặt chiến lược, quân ta áp dụng nguyên tắc không bắn máy bay quan sát mà chờ đợi xem điều gì xảy ra tiếp theo. Khi ba chiếc trực thăng chiến đấu xuất hiện, từ từ tiến lại gần và  đầu xả súng máy và rốc két, chúng ta đã khai hoả hàng loạt súng tự động và súng trường từ các kênh tưới. Bằng cách đánh phục kích này, đến trưa chúng ta đã thành công loại bỏ 5 chiếc trực thăng địch khỏi chiến trường. 

Các toán quân của Sư đoàn 7 Việt Nam Cộng Hoà tiến vào ấp từ phía Bắc đã không quay lại để cứu đại đội dự phòng và các tổ lái trực thăng. Đến 12 giờ 15 phút, tiểu đoàn Sài Gòn đến Tân Thới và những chiếc thiết giáp M113 bắt đầu tiến lại dần dần trên đồng ruộng. Do quân ta không có vũ khí chống tăng nên không thể chiến đấu chống lại lực lượng xe bộc thép M113. Trước tình hình này, để truyền cảm hứng cho lực lượng, chỉ huy của Quân Giải Phóng đã lên một bản danh sách những điểm yếu của xe bọc thép: người bắn súng máy trên xe đứng sau giá súng và để lộ khu vực từ thắt lưng trở lên, lái xe có thể bị bắn trúng thông qua khe ngắm, có thể tiêu diệt M113 bằng cách tiếp cận cự ly gần và ném lựu đạn lên nóc xe. Các chỉ huy cũng yêu cầu lực lượng quân ta tập trung hoả lực vào M113 như đã bắn máy bay. Mỗi tiểu đội hoặc trung đội cần tập trung vào chiếc xe gần nhất, không để hoả lực bị phân tán không hiệu quả.

Sau một ngày chiến đấu với nhiều đợt tấn công và những phương pháp tác chiến tân tiến như thiết xa vận, trực thăng vận, bủa lưới phóng lao…từ nhiều hướng, tấn công trên đường bộ và đường không, nhưng quân đội Việt Nam Cộng hoà đều bị đẩy lùi.

Kết quả của trận chiến Ấp Bắc[3]:

  • Tiêu diệt và làm bị thương 450 quân địch, trong đó có 3 cố vấn người Mỹ và 16 phi công. 3 xe bộc thép M113 bị hư hỏng nặng, 8 máy bay trực thăng bị bắn rơi, 1 tàu bị chìm và 2 tàu bị hỏng.
  • 12 đồng chí hy sinh anh dũng, trong đó có 1 tiểu đội trưởng, 1 tiểu đội phó, 1 cứu thương. 13 đồng chí bị thương, trong đó có 1 trung đội phó. 11 người dân tử thương, 14 người khác bị thương. 29 ngôi nhà bị cháy hoặc sập đổ. Ước tính tổng thiệt hại về nhà cửa, đồ đạc, trâu bò heo, gà khoảng 1 triệu đồng lúc bấy giờ.
  • Về chiến lợi phẩm, ta thu được 8 khẩu súng các loại, 1 máy bộ đàm, trên 100 bộ dù và trên 10000 viên đạn các loại.

Quân ta đã sử dụng súng Đại Liên để hạ gục 8 máy bay của địch [3]

Chiến thắng Ấp Bắc là sự thể hiện rõ nét nhất của chiến lược của Ban Thường vụ Trung ương Cục miền Nam tại hội nghị ngày 7-9-1962 [2]. Chiến thắng này đã minh chứng cho hiệu quả của cách đánh của lực lượng vũ trang cách mạng trong việc đối phó với những chiến thuật “tân kỳ” mà Mỹ – ngụy đã thực hiện ở miền Nam Việt Nam. Chiến lược này yêu cầu các đơn vị không được phân tán, né tránh địch, mà phải trụ lại, chuẩn bị công sức vững chắc, bám chặt công sự và không được thoát ly khỏi công sự, kiên cường phòng ngự theo phương châm “phòng ngự công sự điểm tựa vòng tròn” để đánh bại địch tấn công theo lối “bủa lưới bao vây”, và khi có thời cơ thuận lợi, tích cực phản kích để giành chiến thắng. Chiến lược này còn bao gồm việc hoàn thiện kỹ năng chiến thuật, đặc biệt là cách bắn máy bay trực thăng và xe thiết giáp, cũng như chuẩn bị tốt cho công tác tư tưởng chiến đấu cho bộ đội và du kích. Nếu địch “bủa lưới, phóng lao” thì ta phải “trụ lại, phá lưới, bẻ lao”.

Cách đánh chiến thắng tại Ấp Bắc của lực lượng vũ trang cách mạng đã trở thành một kinh nghiệm vô cùng quý giá trong việc tăng cường cuộc chiến tranh cách mạng ở miền Nam. Chiến thắng này đã chứng tỏ sức mạnh của lực lượng đấu tranh chính trị và vũ trang kết hợp, đồng thời báo hiệu khả năng đánh bại chiến thuật cơ động của quân Mỹ – ngụy sử dụng máy bay và xe tăng.

Chiến thắng Ấp Bắc đã đánh dấu sự chuyển biến chất lượng trong cuộc chiến tranh cách mạng ở miền Nam và bước tiến lớn của lực lượng vũ trang cách mạng[1]. Nó đã khiến lòng tin của quân ngụy vào vũ khí và phương tiện chiến tranh hiện đại bị suy sụp, gây ra sự giảm sút nghiêm trọng về sức chiến đấu của chúng. Đế quốc Mỹ cũng đã nhận thấy rằng họ không thể thắng cách mạng bằng quân sự, đồng thời tình trạng tư tưởng thất bại đã lan rộng đến cả trong hàng ngũ quân đội đánh thuê và chính quyền tay sai.

Chiến thắng Ấp Bắc đã làm tan rã ý chí chiến thắng của địch và tăng cường lòng tin của dân tộc ta. Điều quan trọng đặc biệt là nó đã thể hiện khả năng đánh bại chiến thuật cơ động của quân Mỹ – ngụy và khẳng định sức mạnh của lực lượng đấu tranh chính trị kết hợp với vũ trang.

Chiến thắng tại trận Ấp Bắc đã trở thành nguồn cảm hứng và động lực lớn cho tinh thần chiến đấu của quân dân miền Nam. Sau trận đánh, Thượng tướng Trần Văn Trà cho biết rằng xe thiết giáp và trực thăng không còn khiến mọi người sợ hãi và bất lực nữa. Những chiến sĩ du kích với khẩu súng trường, từng đơn vị nhỏ với súng liên thanh đã học được cách bắn và bắn hạ trực thăng theo gương của các chiến sĩ tại Ấp Bắc. Tinh thần không sợ hãi và kỹ thuật diệt địch đã được giải quyết trong hàng ngũ quân giải phóng miền Nam.

Sau chiến thắng ấy, Trung ương Cục phát động cao trào “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” và được quân dân miền Nam ủng hộ mạnh mẽ trong việc tăng cường thế chiến lược tiến công, giành được những thắng lợi ngày càng lớn hơn trên chiến trường.

Chiến thắng tại trận Ấp Bắc đã khiến cho mâu thuẫn giữa Mỹ và chính quyền Diệm trở nên ngày càng sâu sắc hơn, dẫn đến việc Mỹ đẩy các tướng lĩnh thân Mỹ tiến hành đảo chính, giết chết anh em Diệm – Nhu vào tháng 11-1963, khởi đầu cho cuộc khủng hoảng triền miên của ngụy quyền trung ương.

Chiến thắng tại trận Ấp Bắc đã mở đường cho quân dân miền Nam tiến lên đánh bại hoàn toàn chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, tạo nên một bước ngoặt quan trọng cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân dân cả nước. Quả đúng như Neil Sheehan đã viết trong quyển Sự lừa dối hào nhoáng: “Trận đánh này đã tác động đối với toàn bộ cuộc chiến tranh”.

Cố vấn Mỹ John Paul Vann nhận xét sau trận đánh rằng: “Quân Giải phóng thật dũng cảm, họ đã cho chúng ta một hình ảnh đẹp về bản thân họ ngày hôm nay”[4].

Sách “Từ điển bách khoa về chiến tranh Việt Nam” của Mỹ đã ca ngợi quân Giải phóng ở Ấp Bắc là “những chiến sĩ có quyết tâm cao và được huấn luyện tốt”, trong khi đánh giá quân VNCH là “bất tài, hỗn loạn và hèn nhát”[4].

Ngoài ra, chiến thắng Ấp Bắc cũng đã có những tác động sâu xa đến chính trị và xã hội ở Việt Nam. Với những thành công đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống lại Mỹ, tinh thần tự hào dân tộc được tăng cường, tình đoàn kết giữa các lực lượng cách mạng cũng được củng cố. Đồng thời, các cuộc biểu tình phản chiến của người dân miền Nam cũng được khơi dậy mạnh mẽ hơn, trở thành một phong trào đấu tranh lớn hơn trong nỗ lực đẩy lùi sự can thiệp và xâm lược của Mỹ.

Năm 2022, địa điểm chiến thắng Ấp Bắc đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 1649/QĐ-TTg (đợt 13), đó là một sự công nhận quan trọng đối với giá trị lịch sử và văn hóa của trận đánh này[4].

Tượng đài Chiến thắng Ấp Bắc [4]

Chi bộ 6 – 03/2023

References:

  • [1] https://lytuong.net/chien-tranh-dac-biet-cua-mi-o-mien-nam-viet-nam-1961-1965/
  • [2] htps://tuyengiaotiengiang.vn/news/Lich-su-truyen-thong/Chien-thang-Ap-Bac-trong-trang-su-hao-hung-Viet-Nam-2019/
  • [3] https://baotanglichsu.vn/vi/Articles/3097/19685/chien-thang-ap-bac-ngay-2-1-1963.html
  • [4] https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_%E1%BA%A4p_B%E1%BA%AFc
  • [5] http://baoapbac.vn/chinh-tri/201701/chien-thang-ap-bac-lam-nuc-long-quan-va-dan-ca-nuoc-716754/